Zil Kale’nin Tarihi

1871 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinin 178. Sayfasında Atina kazasına tabi Hemşin nahiyesinde Kale-i Bala ve Zır namlarında iki harap kale bulunduğu belirtilmektedir.
Bölgenin en dikkate değer eserlerinden birisidir. İlçe merkezinin 15 km. güneyinde, Fırtına Deresi’nin batı yamaçları üzerinde kurulmuştur. Kalenin üzerinde inşa edildiği sarp kaya kütleis denizden 750 metre dere yatağından yaklaşık 100 metre yüksekliktedir.

Kale dış surlar, orta surlar ve iç kaleden meydana gelmektedir. Kale doğal bir kaya kütlesi üzerine kurulmuştur. Dış kalenin kapısına kuzeybatı yönündeki patika bir yolla ulaşılır. Kuzeydeki kapının söğe taşları sökülmüştür. Bir teras yardımıyla orta surlar seviyesine çıkılır. Buradan ikinci bir kapı yardımıyla kale içerisine girilir.

Kalenin kesin yapılış tarihini belirtecek veriler yoktur. Mimari unsurlarda buna imkan vermez. A.Bryer kalenin Trabzon Komnenosları zamanında mahalli derebeyleri tarafından yapılmış olabileceğini belirtir (14.15. yüzyıl) S. Eyice bu tarihlendirmeye katılırken ‘Kalenin ilk sahipleri hakkında bir şey söylenemez’ denmektedir.

Bölgenin ilk çağları olduğu gibi orta çağ tarihi de karanlıktır. Hemşin yörenin İlhanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu zamanlarında tam olarak mı kısmen mi fethedildiğini bilmiyoruz. Belki de Bayburt ve İspir’deki Türk Beyleri Varoş Kale, Zil Kale Cihar Kale ve Pazar Kızkulesi ile denize ulaşan önemli bir askeri bir kontrol kurmuşlardı ve bu yolla sahile ulaşmak istiyorlardı.

Osmanlıların bölgeyi fethinden sonra kale kullanılmaya devam etmiştir. 16.yy başlarında hazırlanan tarih defterlerin de kalenin adı Kale-i Zir (Aşağı Kale) olarak geçmektedir.
Kalede bulunan el topları:
Kalede bulunan 2 el topu 1979 yılında Trabzon Müzesi’ne getirilerek 440 (79-1-1) ve 441 (79-1-2) ile envantere kayıt edilmiştir.Pirinçten döküm olarak yapılmıştır. Uzunlukları 26 cm. dir. Namlı iç çapları 4-4,5 cm.dir. Gövde üzerinde arkada ateşleme deliği bulunmaktadır.441 nolu topun gövdesi ve namlusu üzerinde yedi süs halkası bulunmaktadır..

UYARI:  

Zil Kale’nin ingilizcesini yazmaya çalışırken değişik isimler oluşturulmakta  (Bell Castle,Zil Castle ) gibi. Türkçe de isimler başka bir dile tercüme edilemez ! Doğrusu “Zil Kale” dir ve ayrı yazılır!