Orman Varlıklarımız
Yaşantımızda önemli bir yeri olan,doğal zenginlik kaynağı ormanlarımız, genellikle kıyılarımızda ve kıyılarımıza yakın yerlerde yoğunlaşmıştır. Ülkemizin orman alanı 20.703.122 hektar olup,yurdumuzun genel alanının %26.7 sini kapsamaktadır.
Ormanlarımızın %51 verimli,geriye kalan %49 u ise verimsizdir. Bu ormanlarımızın 5.394.795 hektarı Karadeniz bölgesinde 4.484.193 hektarı Akdeniz Bölgesinde,3.447.056 hektarı Ege Bölgesinde 1.881.704 hektarı İç Anadolu Bölgesinde ,2.113.958 hektarı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ,381.892 hektarı Doğu Anadolu Bölgesinde bulunmaktadır.
Ormanlar Yapraklı ve iğneli yapraklı ağaçlardan oluşur.Yapraklı ağaçların yaprakları yassıdır.Genel olarak yapraklarını sonbaharda dökerler,kışın çıplak kalırlar ve ilkbaharda tekrar yaprak açarak yaşamlarına devam ederler.Ormanlarımızda bulunan yapraklı aslı türlerimiz:
Meşe:Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine bağlı olarak yayılmışlardır.Ülkemiz Ormanlarının % 25.9 unu oluşturmaktadır.Kırımızı meşeler,ek meşeler ve her dem yeşil meşeler olmak üzere üçe ayrılan meşelerin 18 türü vardır.
Kayın:Trakya’nın kuzey ve güney kenar dağları ile Belgrat ormanı üzerinden Karadeniz kuzey yamaçlarına kadar uzanır.Ormanlarımızın % 8.5 ini temsil etmektedir.Ülkemizde Doğu ve Batı kayını olmak üzere 2 tür kayın yetişmektedir.
Gürgen:Trakya üzerinden başlar kuzey Ege Bölgesinden,Marmara Bölgesine geçer,Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu’ya kadar yayılır.Ülkemizde Doğu gürgeni ve Adi gürgen olmak üzere iki türü yetişir.
Kestane:Rusya sınırından başlayarak Karadeniz kıyısı boyunca Belgrad ormanına kadar uzanır.Marmara çevresinde ve Batı Anadolu’da bulunur.
Kızılağaç:Trakya,Marmara çevresi,Batı Karadeniz ve Doğu Karadeniz’de yayılır.Yurdumuzda Adi Kızılağaç türü doğal olarak bulunmaktadır.
Kavak:Ülkemizin hemen her yerinde yetişir.
Karaağaç:Ülkemizin hemen her yerinde bulunurlar ve yapraklı karışık ormanın karışımına katılırlar.Yani tek başlarına orman oluşturmazlar.Ova Karaağacı ve Hercai olmak üzere iki türlü bulunmaktadır.
Dişbudak:Trakya,Doğu ve Batı Karadeniz Bölgesi,Marmara Bölgesi ve kuş adasına kadar,Ege Bölgesinde 100-900 m. yükseltilere kadar yetişir.Çiçekli,Adi ve Sivri Meyveli Dişbudak olmak üzere 3 türlü doğal olarak bulunur.
Ihlamur:Ülkemizde doğal olarak 3 türlü bulunur.Gümüşi ıhlamur çok geniş bir yayılışa sahiptir.Büyük yapraklı ıhlamur sadece Orta Toroslar ve Kazdağı çevresinde ,Kazdağı ıhlamuru ise kuzey Anadolu’da yayılır.
Huş:Ülkemizde Kuzeydoğu ve Doğu Anadolu’nun yüksek dağlık bölgeleri ile Orta Anadolu’da Erciyes dağında yetişir.Ülkemizde doğal olarak 5 huş türü yetişir.
Ceviz:Ülkemizin hemen her yöresinde rastlanabilen büyük bir ağaçtır.Meyvesi yağ bakımından zengin bir besin kaynağı olması nedeniyle yaygın bir şekilde kültüre alınarak yetiştirilir.
Söğüt:Büyük ağaçlardan küçük çalılara kadar çok sayıdaki türlerinden 22 çeşidi ülkemizde doğal olarak yetişir.Sulak yerleri,akarsu ve göl kenarlarını sever.Türlerinden bazıları;salkım söğüdü,Aksöğüt,Kafkas söğüdü,Gevrek söğüt,Keçi söğüdü,sepetçi söğüdüdür.
Akçaağaç:Adını,açık renkli odunundan alan akçaağaçların ülkemizde 9 türü doğal olarak yetişmektedir. Kanatlı meyveleri kelebeğe benzediği için bazi bölgelerde “Kelebek ağaçları”olarak da anılmaktadır.Ülkemizde bazı türleri;Çınar yapraklı Akçaağacı’dır.
Çınar:Orman Bölgelerindeki dere içlerinde ve akarsu yataklarında doğal olarak yetişir.Ülkemizde yayılış gösteren türü Doğu çınarıdır.Kentlerimizde rastlanan diğer türleri;Batı çınarı ve Akçaağaç yapraklı çınar’dır.
Sığla:Dünya üzerindeki tek doğal yayılış alanı Ülkemizde güney batısı ile Rodos adasıdır.İlk bakışta çınarı andırır.Gövdesinden çıkarılan balsam kozmetik ve eczacılıkta kullanılır.
Fındık:Ülkemizde Türk fındığı ve Adi fındık olmak üzere 2 türü doğal olarak yetişir.Anayurdu Karadeniz Bölgesi olan Türk fındığı,20 metreye kadar boylanabilir.Adi fındık ise çalı formundadır.Fındık ağacının meyveleri yağ.karbonhidrat ve proteince zengindir. İğne yapraklılar ise her dem yeşil dediğimiz ya kış yeşil görünen ağaçlardır.yaprakları iğne gibi ince,sert ve batıcıdır.Bu ağaçlarda yapraklarını dökerler ancak belirli bir mevsimde hep birden yapraklarını dökmezler.
Yurdumuzda bulunan iğne yapraklı ağaçlar; Çam:Ormanlarımızın %38.5’ni oluşturarak birinci sırada yer alır.Çam türlerimiz karaçam,sarıçam, kızılçam, fıstıkçamı ve halepçamı olmak üzere 5 tanedir.
Göknar: Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları,Toros dağları, Amonos dağları ve Kazdağlarında yayılırlar.Ülkemiz ormanlarının % 6.8’ini temsil eder. Kafkas Göknarı ,Uludağ Göknarı ,Kazdağı Göknarı ve Toros Göknarı olmak üzere 4 tanedir.
Ladin:Doğu Karadeniz Bölgesi dağlık arazide Ordu’dan başlar,Artvin yörelerini içine alacak şekilde bir yayılış gösterir.Ülkemiz Ormanlarının %2 sini oluşturur.Ülkemizde Doğu ve Batı ladini olmak üzere 2 çeşit ladin yetişir.
Sedir:Boz dağ – Çatal dağ sınırı ile Batı,doğu ve orta Toros dağlarından Kahramanmaraş’a kadar uzanır.Ülkemiz ormanlarında %3.5 ini temsil eder.Toros sediri, Himalaya Sediri,Atlas sediri ve Kıbrıs Sediri olmak üzere 4 çeşit sedir vardır.
Ardıç:Ardıç türlerimiz deniz iklimi etkilerinin azaltığı yerlerden başlayarak stepe kadar sokulmaktadır.Sıcağa,soğuğa ve kuraklığa dayanıklı,karasal iklimin bir ağacı olarak yurdumuzun hemen her yöresinde bulunmaktadır.Yurdumuzun 925.822 hektar Ardıç ormanı bulunmaktadır. Ülkemizde doğal olarak 5 türü vardır.Bunlar; Katran Ardıcı,Finike Ardıcı ,Sabin Ardıç Kokar Ardıç ve Boylu Ardıç’tır.
Servi:Dünya üzerindeki nadir doğal servi ormanlarının bir bölümü de ülkemizin güneyindedir.Uzun boyu (30-35 m.)ve inceliğiyle türkülerimize konu olmuştur.Ülkemizde doğal olarak yetişen alt türü Dallı Servi’dir.
Porsuk:Avrupa,Akdeniz ülkeleri ve Kafkasya’da yayılış gösteren porsuk ağacı,ülkemizde kuzeyden güneye birçok yörede görülür.Kendi başına büyük ormanlar kurmaz;kayın, göknar, ladin ormanlarında tek tek veya küçük guruplar halinde bulunur.
İnsanoğlu varolduğu günden bu yana çevresini kuşatan ormanlardan faydalanma yollarını aramıştır. Önceleri bu faydalanma yalınızca barınmak,avlanmak,yapacak ve yakacak odun temini etmek biçiminde olmuş,daha sonraları ormanların diğer kolektif faydalarını öğrenmiş ve ormanlardan gittikçe çeşitlenen biçimde faydalanmaya başlamıştır.
Bu faydaları şöyle özetleyebiliriz.
Ormanlar yaşantımızın her safhasında ihtiyaç duyduğumuz yapacak ve yakacak hammadde kaynağıdır.Bunun yanı sıra bitkisel nitelikli tohum,çiçek,kozalak vb. ile mineral nitelikli çakıl,kum vb,hammadde kaynaklarının bir kısmı da ormanlardan elde edilmektedir.
Ormanlar,bitkisel ve hayvanlar için doğal bir su şebekesi gibidirler.Kar ve yağmur biçimindeki yağışı yaprakları,dalları,gövdesi ve kökleri ile tutarak,sellerin ve taşkınların oluşmasına yardım eder. Toprağın sularla ve rüzgarla taşınmasına erozyon denir.Erozyon ve rüzgarlar ile taşınan kum ,taş , toprak, moloz gibi meteryallerle tarım topraklarının örtülmesine ve dolayısıyla verimsizleşmeye neden olur.
Ormanlar erozyonu önler.Ormanlar rüzgarın hızını azaltır,toprağı kökleri ile tutarak yağışların ve akarsuların toprağı taşınmasını önler.
Ormanlar,yaban hayatı ve av kaynaklarını korur.Nesli tükenmekte olan hayvanların üretimi korunmasını ve barınmasında koruma alanları oluşturur.bu sahalar milyonlarca canlının yuvasıdır.
Ormanlar,bitki örtüsü ve toprak içersinde büyük miktarda karbon depoladıklarından,iklim üzerinde olumlu etkiler yapar.Aşırı sıcakları düzenler, bir ısı tamponu gibi görev yapar. Sıcağı soğuğu dengeler, yaz sıcaklığını azaltırken, kış sıcaklığını artırır, radyasyonu önler. Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini sağlar.Öte yandan rüzgarın hızını azaltarak toprak ve kar savurmalarını ve rüzgarın kurutucu etkisini yok eder.Bu nedenle açık alanlara oranla ormanlarda gündüzler serin ise sıcaktır.
Ormanlar,eğlenme,dinlenme ve boş zamanlarını değerlendirme imkanı sağlar.Havası suyu,doğal görünümleri ve sakin ortamı ile özelikle şehirlerde yaşayan insanları kendisine çeker.Bu yönüyle insanların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu rol oynar. Yerleşim alanları çevresindeki hava kirliliği ve gürültüyü önlemesi insan sağlığı bakımından büyük önem taşır.
Ormanların insan sağlığı üzerindeki bütün bu olumlu yararları nedeniyle büyük kentlerin çevresinde ormanlar yetiştirilmekte,dinlenme yerleri kurulmaktadır.
Ormanlar,orman içinde ve dışında yaşayan insanlara çeşitli iş alanları sağlar,işsizliği önlemde etkin bir rol oynar,böylece köyden kente göçü azaltır.
Ormanlar,ulusal savunma ve güvenlik bakımından da çok önemlidir.Askeri birliklerin savaş tesisleri ile araç ve gereçlerin gizlenmesinde,savaş ekonomisi bakımından değer taşıyan reçine,katran ve tanenli maddelerin elde edilmesinde yarar sağlar.
Ormanlar,ayrıca barajların ekonomik ömrünü uzatır,doğal afetleri önler,Ülke turizmine katkıda bulunur. Ormanlar,doğal güzellikleri ve sayılamayacak kadar çok faydalarıyla iyi baktığımız taktirde tükenmez bir doğal kaynaktır.
Ormanlar bütün bu faydalarının yanında gürültüyü azaltması,ve oksijen kaynağı olması ile insan yaşamını daha sağlıklı ve güzel kılar.Örneğin; 50 m genişliğindeki bir otobanın trafik gürültüsünü 20-30 desibel azaltır.
Yapraklı ağaçlardan meydana gelen bir bölgede 50 kuş türü yaşayabilir. Ağaçsız bir alana göre 8 kat fazla humus oluşturur ve toprak canlılarının yaşanmasına olanak sağlar. 25 metre boyunda ve 15 metre tepe çatısına sahip bir kayın ağacı saate 1.5 kilogram oksijen üretir. Bir hektar ladin ormanı yılda 32 ton ,kayın ormanı 68 ton,çam ormanı 30-40 ton toz emer.
Günümüzde hava kirliliğini yaklaşık % 50 si ormanlar tarafından temizlenip dezenfekte edilir. Egzos ve benzeri zehirli gazlar ile,kirli suları dezenfekte ederek temizlerler. 100 yaşındaki bir kayın ağacı,saatte yaklaşık 40 kişinin çıkardığı 2.35 kilogram karbondioksiti tüketir. 10×10 metrelik bir alanda yer alan 25 metre boyunda ve 100 yaş civarında bir kayın ağacı kökleri ve kılcal damarları aracılığıyla yılda 30.000 litre su çeker ve verimli toprağın akmasını önler.
Kayın ağacı bir yıl içinde 7 kilogram toz ve 300 kilogram zehiri emip,dışarı süzer.Aşırı kirlenmede ise gövdesinde bozulma ile alarm verir. Güneşten,yağmurdan ve rüzgardan koruma sağlar. Bizlere yön bulma konusunda yardımcı olur.
